Ông Donald Trump chỉ là tổng thống thứ ba trong lịch sử Mỹ từng bị luận tội. Phiên tòa luận tội ông, do Thượng viện chủ trì đang thu hút sự chú ý của đông đảo dư luận Mỹ và thế giới.

Các chuyên gia pháp lý của hãng thông tấn BBC đã giải đáp một số thắc mắc chính của độc giả liên quan đến phiên tòa luận tội tổng thống Mỹ đương nhiệm:

Thời điểm diễn ra phiên tòa?

Phiên tòa luận tội Tổng thống Trump tại Thượng viện đã chính thức khai mạc hôm 16/1 với các thủ tục mang tính nghi lễ. Sau khi đoàn nghị sĩ Dân chủ mang bản luận tội của Hạ viện trình lên Thượng viện, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Adam Schiff đã đọc to các điều khoản luận tội Tổng thống Trump trước Thượng viện.

Vài giờ sau, Chánh án Tòa tối cao John Roberts tuyên thệ nhậm chức chủ tọa phiên tòa xử lãnh đạo Nhà Trắng. Tiếp đó, từng thượng nghị sĩ lần lượt bước lên tuyên thệ trước mặt ông Roberts, cam kết sẽ "chí công vô tư" khi tham gia phiên tòa quyết định xem liệu có nên phế truất ông Trump hay không.

Phiên xử khai mạc đã khép lại chóng vánh. Phần xét xử chính sẽ bắt đầu vào lúc 13h ngày 21/1 theo giờ Mỹ (1h ngày 22/1 theo giờ Việt Nam). Trong suốt quá trình xét xử, các thượng nghị sĩ sẽ nghe các bên tranh luận 6 tiếng/ngày và 6 ngày/tuần trước khi bỏ phiếu thông qua phán quyết cuối cùng.

Tổng thống Trump có phải đích thân ra hầu tòa?

Luật pháp Mỹ không có quy định buộc tổng thống phải đích thân ra hầu tòa trong phiên xét xử tại Thượng viện. Hai tổng thống Mỹ trước đây từng bị luận tội là Andrew Johnson (năm 1868) và Bill Clinton (năm 1998) cũng không xuất hiện tại phiên tòa do Thượng viện tổ chức.

Nếu các nhân chứng được triệu tập đến phiên tòa luận tội Tổng thống Trump tại Thượng viện (hiện không có gì chắc chắn về điều này), nhóm đặc trách luận tội của Hạ viện, vốn đóng vai trò như các công tố viên trong các phiên xét xử, có thể cố gắng yêu cầu ông chủ Nhà Trắng phải ra điều trần. Song, một quyết định như vậy có thể làm dấy lên những tranh cãi về các đặc quyền, đặc biệt là quyền miễn trừ của tổng thống cũng như quyền chống lại việc tự buộc tội của mỗi cá nhân trong quá trình tố tụng theo quy định của Hiến pháp Mỹ. Chánh án Tòa tối cao John Roberts sẽ có trách nhiệm đưa ra phán quyết cuối cùng về vấn đề này.

Tuy nhiên, vẫn có một khả năng khác là ông Trump sẽ tình nguyện ra điều trần để tự bảo vệ mình trước tòa. Ông chủ Nhà Trắng trước đây từng bày tỏ sẵn sàng làm điều này. Song, căn cứ vào nhiều thông điệp Twitter và phát biểu "bất nhất" trước đây của ông Trump, hầu hết các nhà quan sát tỏ ra nghi ngờ việc tổng thống Mỹ rốt cuộc sẽ thực hiện ý định. Hơn thế nữa, các cố vấn chính trị cho Tổng thống Trump chắc chắn sẽ phản đối việc ông đích thân hầu tòa.

Theo lịch làm việc đã được Nhà Trắng công bố, ông Trump sẽ dự diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos, Thụy Sỹ vào thời điểm phiên tòa luận tội của Thượng viện bắt đầu trong tuần này.

Nguy cơ ông Trump bị kết tội cao tới mức nào?

Khác với phiên xét xử tội phạm thông thường, kết quả phiên tòa luận tội tổng thống Mỹ sẽ phụ thuộc vào kết quả bỏ phiếu của toàn bộ các thành viên Thượng viện. Trong viễn cảnh xấu nhất, nếu 2/3 trong tổng số 100 thượng nghị sĩ (67 thượng nghị sĩ) bỏ phiếu ủng hộ kết tội tổng thống, ông Trump sẽ bị phế truất và phải rời Nhà Trắng khi chưa hết nhiệm kỳ. Kịch bản này được tin khó có khả năng xảy ra khi đảng Cộng hòa của ông Trump đang nắm quyền kiểm soát Thượng viện với 53/100 ghế và họ nhìn chung vẫn đồng thuận đứng về phía ông.

Nếu Thượng viện gần như chắc chắn không bỏ phiếu phế truất ông Trump, nỗ lực luận tội tổng thống của phe Dân chủ là vô ích?

Theo các tuyên bố lâu nay của các chính khách Dân chủ, lí do họ xúc tiến quá trình luận tội tổng thống dù biết cơ hội để phế truất ông Trump cực nhỏ là vì họ "cảm thấy có nghĩa vụ phải bắt lãnh đạo Nhà Trắng chịu trách nhiệm về những hành động của ông". Họ tin ông Trump đã lạm dụng quyền lực để gây sức ép buộc Ukraina phải điều tra đối thủ chính trị và nếu họ không ra tay ngăn chặn, tổng thống sẽ có đà lấn tới, "làm những chuyện còn ghê gớm hơn nữa", có thể gây bất lợi cho đảng Dân chủ trong cuộc tổng tuyển cử năm 2020.

Tất nhiên, việc phe Dân chủ thúc đẩy luận tội ông Trump có chứa đựng yếu tố chính trị. Nếu không nỗ lực làm điều này, họ có nguy cơ mất đi những người ủng hộ trung thành nhất. Khi đó, các chính khách Dân chủ hoặc đối mặt với vô vàn thách thức trong các cuộc bầu cử sơ bộ sắp diễn ra đầu năm nay hoặc thua trong tổng tuyển cử vào tháng 11 tới đây vì các cử tri không cảm thấy đủ động lực để đi bầu hoặc bỏ phiếu ủng hộ họ nữa.

Nếu Thượng viện rốt cuộc ra phán quyết tha bổng, ông Trump có phải lĩnh hậu quả tiêu cực nào không và có thể tái tranh cử không?

Tổng thống Trump tất nhiên có thể tái tranh cử khi Thượng viện tuyên trắng án trong phiên tòa luận tội ông. Song, tồn tại khả năng là quá trình luận tội có thể gây tổn hại về uy tín chính trị đối với lãnh đạo Nhà Trắng. Các cử tri có thể quá ngán ngẩm với những rắc rối pháp lý bủa vây ông Trump hoặc không còn tin tưởng vào những quyết sách của tổng thống đương nhiệm, khiến cơ hội tái cử của ông sụt giảm mạnh.

Nếu ông Trump đã phạm pháp nhưng Thượng viện vẫn quyết tha bổng thì ông có bị tòa án liên bang xét xử sau khi mãn nhiệm hay không?

Luật pháp Mỹ không có quy định tổng thống sau khi trải qua quá trình luận tội của Quốc hội, lúc mãn nhiệm sẽ thoát việc bị truy tố vì những vi phạm hình sự thời còn đương chức. Tuy nhiên, có sự khác biệt về các tiêu chuẩn của một phiên tòa hình sự với một phiên tòa luận tội ở Thượng viện. Các sai phạm của tổng thống khiến ông bị luận tội không nhất thiết cấu thành tội phạm theo luật pháp Mỹ hiện hành và ngược lại. Song, việc tổng thống buộc phải từ nhiệm không đồng nghĩa ông sẽ được miễn truy tố.

Thực tế, một trong những giai đoạn gây tranh cãi nhất trong bê bối Watergate (nghe lén đối thủ) của Richard Nixon là khi vị tổng thống thứ 37 này của Mỹ xin từ chức để tránh đối mặt với việc bị luận tội, người kế nhiệm ông - Gerald Ford đã ra quyết định ân xá cho mọi tội lỗi ông có thể phạm phải khi còn đương chức. Nếu không được hưởng đặc quyền miễn trừ như vậy, ông Nixon nhiều khả năng đã bị truy tố và xét xử tại tòa án liên bang.

Nếu ông Trump bị phế truất và Phó Tổng thống Mike Pence lên thay, ông Pence có thể bổ nhiệm ông Trump làm phó tổng thống không?

Dù Thượng viện nằm dưới sự kiểm soát của đảng Cộng hòa được tin rốt cuộc sẽ tuyên Tổng thống Trump vô tội, nhưng hiện vẫn tồn tại một viễn cảnh ít khả năng xảy ra là, có ít nhất 20 thượng nghị sĩ Cộng hòa "làm phản", bỏ phiếu ủng hộ kết tội lãnh đạo Nhà Trắng, khiến ông Trump mất chức. Trong trường hợp này, Phó Tổng thống Mike Pence sẽ lên tiếp quản Nhà Trắng thay cho ông Trump cho tới khi diễn ra tổng tuyển cử. Khi đó, ông Pence có thể bổ nhiệm ông Trump làm Phó Tổng thống cho mình vì Hiến pháp Mỹ không cấm điều đó.

Tuy nhiên, trở ngại đầu tiên là, việc ông Pence bổ nhiệm ông Trump sẽ cần được sự phê chuẩn của đa số nghị sĩ thuộc cả Hạ viện và Thượng viện. Do phe Dân chủ đối lập nắm đa số ghế tại Hạ viện, động thái dự kiến sẽ khó "qua cửa" cơ quan lập pháp này.

Ngoài ra, về mặt lý thuyết, ngoài việc bỏ phiếu ủng hộ phế truất ông Trump, Thượng viện cũng có thể ra phán quyết cấm ông về sau nắm giữ các chức vụ trong chính phủ. Nếu Thượng viện không làm điều đó, không có gì ngăn cản ông Pence đặt cược vào việc nâng đỡ "sếp" cũ.

Tuấn Anh

Trong lúc dư luận Mỹ dồn mọi quan tâm đến phiên tòa luận tội lãnh đạo Nhà Trắng sắp diễn ra ở Thượng viện, Tổng thống Donald Trump đã có bài phát biểu đáng chú ý tại Diễn đàn Kinh tế thế giới ở Davos, Thụy Sỹ.

Trước các lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp đang tụ họp tại khu nghỉ dưỡng trượt tuyết của Thụy Sỹ ngày 21/1, ông Trump kêu gọi phản bác "những dự báo về ngày tận thế" liên quan đến tình hình biến đổi khí hậu toàn cầu như hiện này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos. Ảnh: AP

Theo BBC, sự tàn phá môi trường và phát triển bền vững là chủ đề trọng yếu trong chương trình nghị sự năm nay của hội nghị thượng đỉnh thường niên tại Davos.

Khi xuất hiện trên bục diễn thuyết, tổng thống Mỹ không đề cập trực tiếp tới tên Greta Thunberg, nhà hoạt động môi trường 17 tuổi là khách mời tại Diễn đàn kinh tế thế giới 2020. Thunberg đã có bài phát biểu khai mạc sự kiện với nhan đề "Ngăn chặn ngày tận thế khí hậu", trong đó cô nhấn mạnh, mọi người "nhìn chung đã nâng cao nhận thức về các nguy cơ biến đổi khí hậu và tình trạng ấm nóng lên toàn cầu ... nhưng chẳng có mấy thứ được thực hiện".

Tuy nhiên, ông Trump cho rằng, hiện là lúc dành cho sự lạc quan, chứ không phải sự bi quan và nước Mỹ sẽ bảo vệ nền kinh tế của mình. Về các nhà hoạt động môi trường, ông nhận xét đây là "những chuyên gia báo động luôn đòi hỏi cùng một thứ: quyền lực tuyệt đối để thống trị, biến đổi và kiểm soát mọi khía cạnh cuộc sống của chúng ta".

Trong bài phát biểu của mình, lãnh đạo Nhà Trắng cũng lớn tiếng ca ngợi những thành tựu kinh tế của Mỹ kể từ khi ông lên nắm quyền cách đây 3 năm. Ông cảm ơn các công ty nước ngoài vì đầu tư vào Mỹ và kêu gọi thêm nhiều doanh nghiệp ngoại làm điều đó. Theo ông, với mỗi doanh nghiệp tìm kiếm sự thành công "không có nơi nào tốt hơn nước Mỹ".

Song, cũng như trong nhiều phát biểu trước đây, ông Trump đã công khai chỉ trích các quyết sách của Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED). Ông mô tả FED đã "tăng lãi suất quá nhanh và hạ lãi suất quá chậm", dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực cho nền kinh tế Mỹ.

Reuters dẫn lời Joseph Stiglitz, nhà kinh tế từng được trao giải Nobel, chỉ trích bài phát biểu của Tổng thống Trump là "đáng kinh ngạc" và "cứ như những gì mọi người đang tận mắt nhìn thấy không tồn tại ở đó".

Tuấn Anh

Cựu Chủ tịch Interpol Mạnh Hoành Vỹ vừa bị một toà án địa phương tại Thiên Tân, Trung Quốc phán quyết 13,5 năm tù và bị phạt gần 2 triệu nhân dân tệ.

Đài truyền hình trung ương Trung Quốc đã đưa tin về bản án trên và cho biết, ông Mạnh không có ý định kháng cáo.

Tháng 10/2018, truyền thông quốc tế đưa tin, ông Mạnh Hoành Vỹ - Chủ tịch Tổ chức Cảnh sát Hình sự quốc tế (Interpol) - mất tích sau khi trở về Trung Quốc. Nhà chức trách Pháp, nơi có trụ sở chính của Interpol, đã mở một cuộc điều tra về ông Mạnh sau khi vợ ông cho biết, bà không thể liên lạc với chồng kể từ ngày 29/9 cùng năm.

Giới chức Trung Quốc sau đó thông báo, ông Mạnh bị buộc tội vi phạm pháp luật và đang bị điều tra với cáo buộc tham nhũng và lạm dụng quyền lực để tư lợi trong thời gian là Thứ trưởng Bộ Công an Trung Quốc.

Sau đó, ông Mạnh Hoành Vỹ xin từ chức Chủ tịch Interpol. Tháng 6/2019, ông Mạnh nhận tội hối lộ với tổng trị giá ước tính gần 2 triệu đô la, khoảng 49 tỷ đồng.

Ông Mạnh Hoành Vĩ trở thành lãnh đạo Interpol vào cuối năm 2016 khi Trung Quốc đẩy mạnh nỗ lực vận động để đưa người vào các vị trí lãnh đạo trong các tổ chức quốc tế. Ông là người Trung Quốc đầu tiên lãnh đạo Interpol trong lịch sử 95 năm của tổ chức này.

Hoài Linh

Báo cáo sơ bộ thứ hai của Tổ chức Hàng không Dân dụng Iran (ICAO) về vụ tai nạn máy bay của Ukraina cho thấy, máy bay bị trúng hai tên lửa đất đối không tầm ngắn.

Hãng tin Bloomberg dẫn báo cáo trên đưa tin, hai tên lửa Tor-M1 được phóng về phía chiếc máy bay Boeing 737-800 từ phía bắc. Sau khi trúng tên lửa, máy bay lúc đó đang ở phía trên một khu dân cư, liền mất độ cao rồi đâm vào một vật cản trong công viên giải trí, lao xuống đất. Máy bay sau đó đã bị phá huỷ và bốc cháy.

Chiếc máy bay Ukraina gặp nạn cất cánh từ Tehran, Iran lúc 6h12 sáng giờ địa phương và mất liên lạc với kiểm soát viên không lưu ở độ cao 2.400km. Máy bay sau đó biến mất khỏi màn hình radar lúc 6h15 và mất hút khỏi màn hình radar giám sát lúc 6h18 sáng.

Thiết bị ghi dữ liệu chuyến bay và hộp ghi âm giọng nói trong buồng lái của máy bay là thiết bị hiện đại nhất thế giới và Iran hiện không đủ khả năng giải mãi nó. Iran đã đề nghị Mỹ và Pháp hỗ trợ thiết bị để tải thông tin từ hộp đen máy bay song vẫn chưa nhận được phản hồi tích cực.

Hoài Linh