Diễm Thi: Thưa tiến sĩ, đề nghị bỏ Tết âm lịch, gộp chung với Tết dương lịch được nhiều người đưa ra lâu nay, quan điểm của Tiến sĩ về vấn đề này thế nào?

TS. NguyễnXuân Diện: Thực ra, đề xuất bỏ Tết âm lịch, chỉ tổ chức Tết dương lịch giống như phương Tây, Nhật Bản hoặc bỏ hẳn cái Tết âm lịch đã có từ chục năm nay chứ không phải mới. Người ta thường nhắc đế ý kiến của GS-TS. Võ Tòng Xuân về việc này, và gần đây mạng xã hội cũng khơi lên chủ đề này, nhưng nó nhanh chóng qua đi.

Mỗi năm nó được nhắc lại một lần nhưng không giải quyết được đến nơi đến chốn bởi vì đụng đến cái Tết là đụng đến tất cả mọi thứ liên quan đến con người Việt Nam. Tết là di sản văn hóa lớn lao của người Việt, là thời điểm thiêng liêng để ngưng kết các giá trị về văn hóa, từ nghi lễ cho đến ẩm thực; từ phong tục cho đến việc thưởng ngoạn; từ âm nhạc cho đến hội họa. Nó cô đọng tất cả trong một cái Tết. Một phản ánh một nét văn hóa độc đáo và đặc sắc.

Người ta thường hay chia cái Tết ra hai cảm xúc. Cảm xúc về truyền thống và cảm xúc về hiện đại. Cảm xúc truyền thống thì luôn luôn níu kéo, cho rằng cái Tết này là cái Tết hội tụ, là nhớ về cội nguồn tổ tiên, thăm hỏi họ hàng, mở đầu cho một mùa lễ hội kéo dài suốt ba tháng Xuân.

Về hiện đại thì người ta nêu ra mọi cái nhiêu khê về Tết liên quan đến xã hội như tai nạn giao thông tăng, giá cả hàng hóa tăng, nghỉ lễ Tết quá dài ngày, nạn cờ bạc rượu chè...

Như vậy cái ưu điểm thì thuộc về truyền thống và nhược điểm thì thuộc về hiện đại. Vì thế cho nên đây là sự giằng co không ngã ngũ được và không nhận được sự đồng tình cho việc bỏ cái Tết âm lịch, gộp chung với Tết dương lịch như một số ý kiến đề xuất.

Diễm Thi: Nếu không bỏ thì cần phải điều chỉnh như thế nào để phù hợp với xu hướng hiện đại chung của thế giới, thưa Tiến sĩ?

TS. Nguyễn Xuân Diện: Nó vẫn là sự giằng co giữa truyền thống và hiện đại trong lòng xã hội Việt Nam. Trước đây “ăn Tết” là một câu chuyện liên quan giữa văn hóa và thể chất. Quanh năm họ làm lụng vất vả, dành dụm cho cái Tết để cái Tết ăn uống đầy đủ thoải mái. Bây giờ người ta không đặt nặng chuyện “ăn” nữa, bởi hàng ngày họ đã quá đầy đủ, họ nghĩ đến chuyện “chơi” Tết.

Những năm gần đây, những người khá giả ở thành phố hoặc nông thôn họ thích đi du lịch thoải mái các nơi, kể cả nước ngoài. Dù vậy tôi cho rằng không thể bỏ cái Tết vì nó ngưng kết quá nhiều yếu tố văn hóa, phong tục, đến cả nếp sống, nếp nghĩ của người Việt Nam, nhưng cũng nên thay đổi để có cái Tết nhẹ nhàng, không quá phô trương, không quá nặng nề về mặt biếu xén mà chú trọng về mặt tinh thần.

Tỉnh Đồng Tháp vừa rồi làm cái bánh chưng to đến hàng tấn nếp rất phô trương, lãng phí. Rồi việc đua đòi trong ăn uống, may sắm mà không nghĩ đến cái cảnh nghèo khó không nghĩ đến những cái thực chất của vấn đề. Mừng tuổi bằng tiền cho trẻ con nhưng thực chất là để làm đẹp lòng bố mẹ nó. Nên giảm bớt những cái đó mà hướng đến tâm sâu sắc trong văn hóa thì vẫn thưởng ngoạn được cái Tết, giữ được cái Tết.

Diễm Thi: Thời gian nghỉ Tết dài ngày và nhiều lễ hội bị cho là phản cảm như lễ hội chém lợn… là những lý do được nêu ra nhằm đề nghị bỏ Tết cổ truyền, theo Tiến sĩ vì sao những căn cứ đó vẫn chưa thuyết phục?

TS. Nguyễn Xuân Diện: Mùng 1, mùng 2 và mùng 3 Tết gọi là Tết cả, là Tết lớn nhất của năm, mở đầu cho các Tết sau, đồng thời mở ra mùa lễ hội kéo dài đến ba tháng như các cụ nói: “Tháng Giêng là tháng ăn chơi, tháng Hai cờ bạc, tháng Ba rượu chè”.

Dân làng trong trang phục lễ hội chuẩn bị cho lễ hội chém lợn ở Tỉnh Bắc Ninh ngày 24/2/2015. AFP

Cái đấy vô cùng lãng phí về mặt thời gian và tiền bạc vì công chức, người dân bỏ làm ăn tham gia lễ hội dài ngày như vậy gây ra những lộn xộn trong xã hội, chưa kể những cái phản văn hóa trong lễ hội. Nhưng việc thay đổi thì vô cùng khó bởi chính các cơ quan nhà nước, chính Bộ văn hóa cổ súy cho việc này. Họ làm biến dạng những lễ hội, làm lệch lạc những giá trị nhân văn của lễ hội.

Một số lễ hội phản cảm thực sự là do con người không hiểu về văn hóa nên làm cho nó trở thành phản cảm, làm sai lệch những lễ hội truyền thống. Ví dụ lễ hội “chém lợn’ ở Bắc Ninh. Ngày xưa nó là lễ hội chém cầu may chứ đâu có chém phanh thây con lợn ra như bây giờ.

Cần đưa những lễ hội như vậy trở về đúng lễ hội truyền thống, không theo những kịch bản của những nhà quản lý văn hóa thời nay dựng lên, lập ra những dự án làm biến dạng lễ hội.

Diễm Thi: Nhiều người cho rằng Tết Nguyên Đán chịu ảnh hưởng của nền văn minh Trung Hoa vì nó được tính theo âm lịch. Tiến sĩ nghĩ sao về điều này ạ?

TS. Nguyễn Xuân Diện: Có nhiều người cho rằng cái Tết cổ truyền của Việt Nam là cái Tết của nông dân trồng lúa nước, theo lịch của người làm nông nghiệp (nông lịch).

Tôi cho rằng nó không phải là như vậy, bởi vì cái Tết này Việt Nam và Trung Quốc cùng ngày nhưng văn hóa của Trung Quốc đâu phải là văn hóa của trồng lúa nước, chỉ Việt Nam mới trồng lúa nước thôi.

Đây là cái Tết Nguyên Đán. Nguyên là đầu tiên, Đán là ngày. Nguyên Đán là ngày có mặt Trời lên đầu tiên trong một năm. Nó là một trong 24 tiết khí trong cả năm. Nó như một sự đánh dấu, một sự chuyển giao, một sự khai mở của vũ trụ, của âm dương, của Trời Đất. Thời khắc đấy rất là quan trọng, nó ăn sâu vào tiềm thức của người dân Việt nam bao nhiêu năm nay rồi. Vì vậy tôi mong mọi người hãy giữ lấy cái Tết với tinh thần đặc sắc của Việt Nam với những nghi lễ, tập tục, lễ hội, phong cách, ẩm thực, các trò chơi dân gian, các làng tranh dân gian, Đông Hồ.

Chúng ta nên bảo ban nhau để có một cái Tết đúng truyền thống ngày xưa giản dị mà lại thâm sâu, nhân ái, chan hòa và hướng đến những điều tốt đẹp.

Diễm Thi: Nhật Bản trước đây cũng theo âm lịch nhưng nay là quốc gia duy nhất ở châu Á đón Tết theo lịch dương và cách đón Tết của họ được đánh giá rất văn minh, hiện đại. Theo Tiến sĩ thì Việt Nam có điều gì cần học từ họ trong việc đón Tết hay không?

TS. Nguyễn Xuân Diện: Tôi từng có thời gian ở Nhật vào dịp họ đón Tết. Tết của họ là Tết dương lịch chứ họ không đón Tết âm lịch nữa. Tôi thấy người họ vào đền Minh Trị rất đông, chỉ trong 3 ngày mà có đến 4 triệu lượt người vào, nhưng từ ngoài đi bộ vào hàng cây số đều rất trật tự, không nói chuyện, không ồn ào, không có cảnh chen lấn. Người ta hướng đến ngôi đền bằng một tâm linh tốt lành chứ không đến bằng sự ồn ào náo động với những lời cầu xin mê lầm hoặc phô trương như nhiều người Việt.

Lễ hội hoa Anh đào cũng thế. Người Nhật họ đến cắm trại, trải chiếu ngắm hoa rồi dọn dẹp sạch sẽ trước khi rời đi. Còn văn hóa người Việt thì phải nói là rất tệ. Khi thấy những cây hoa Anh đào như thế thì việc đầu tiên là họ chặt đem về nhà thưởng thức, không để người khác có dịp thưởng thức. Vì vậy cho nên hàng năm, cứ gần Tết, khoảng từ 15 tháng Chạp cho đến chiều 30 tết thì Hoa đào phai (đào rừng) từ Sơn La, Lạng Sơn và các tỉnh biên giới phía Bắc kìn kìn đổ về tràn ngập ở các thành phố lớn, nhất là Hà Nội. Nó cho thấy một cuộc tàn sát cây rừng rất lớn.

Đã lâu rồi không ai bảo ban nhau những điều đó cho nên không thể hình thành cái truyền thống như người Nhật, cái ý thức, cái sự tự giác như người Nhật.

Diễm Thi: Cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện đã dành thời gian cho RFA. Kính chúc Tiến sĩ và gia đình đón một cái Tết bình an và hạnh phúc.

Mười ngày sau biến cố Đồng Tâm, bên cạnh cảm giác bàng hoàng, phẫn nộ, nhiều người vẫn không khỏi băn khoăn trước câu hỏi vì sao chính quyền lại hành động như vậy?

Bởi lẽ, ngay cả đứng trên phương diện lợi ích của chính quyền, hành động này rõ ràng lợi bất cấp hại khi nó đã xói mòn nghiêm trọng tính chính danh của chế độ, đặc biệt là với quần chúng nông dân vốn là trụ cột ủng hộ.

Chỉ có thể lý giải rằng chính quyền đã không còn sự lựa chọn nào khác mới xuống tay như vậy.

Song, hoàn cảnh nào đã khiến họ không còn lựa chọn nào khác?

Để làm rõ chuyện này, cần quay lại cuộc khủng hoảng Đồng Tâm vào tháng 4/2017. Lẽ ra mọi thứ đã êm xuôi sau khi Chủ tịch HN Nguyễn Đức Chung lăn tay điểm chỉ cam kết ba điều, đổi lại dân làng trả tự do cho cán bộ chiến sĩ. Niềm tin trong dân làng dẫu vơi vẫn còn.

Hình minh họa. Cảnh sát cơ động bị người dân Đồng Tâm bắt làm con tin được thả hôm 22/4/2017 AFP

Thế nhưng, chính quyết định khởi tố vụ án 2 tháng sau đó đã quét sạch chút tin tưởng sót lại trong lòng dân làng. Và biến cố đầu năm 2020 chỉ là hệ quả tất yếu của một chuỗi căng thẳng đối đầu trong suốt hai năm rưỡi qua, khởi đi từ việc chính quyền Hà Nội vứt bỏ lời hứa, khởi tố vụ án Đồng Tâm.

Bởi vậy, câu hỏi vì sao chính quyền lại hành động như vậy chắc hẳn liên quan đến câu hỏi vì sao chính quyền lại quyết định khởi tố vụ giữ người ở Đồng Tâm.

Còn nhớ lúc đó, không ít người ngạc nhiên là vì sao sự kiện Đồng Tâm diễn ra vào nửa cuối tháng 4, nhưng mãi tới giữa tháng 6, nghĩa là suýt soát 2 tháng sau, công an Hà Nội mới tiến hành khởi tố.

Có tình tiết nào mới xuất hiện trong khoảng thời gian này hay sao mà vào tháng 4 công an Hà Nội chưa thấy sự việc có dấu hiệu vi phạm, chỉ đến tháng 6 mới nhận ra? Có vẻ không phải như vậy, vì ngay từ đầu lãnh đạo chính quyền và công an Hà Nội khi trả lời phỏng vấn đều đã xác định dân làng Đồng Tâm vi phạm.

Hay theo lý giải của ĐBQH Dương Trung Quốc, người ký tên làm chứng trong bản cam kết 3 điểm của Chủ tịch HN Nguyễn Đức Chung với dân làng Đồng Tâm, thì lúc đó chính quyền chấp nhận không khởi tố để tháo ngòi nổ và giải cứu con tin thôi, còn bây giờ khởi tố để làm rõ. Nếu vậy thì sao không khởi tố ngay sau khi giải cứu được con tin? Sợ mang tiếng chăng?

Không rõ lý do thực sự là gì, song có một sự trùng hợp đáng lưu ý là lệnh khởi tố được đưa ra (13/6) chỉ 2 ngày sau khi Thành ủy Hà Nội - cơ quan lãnh đạo cao nhất thành phố - họp Hội nghị lần thứ 9 (11/6), trong đó vụ việc Đồng Tâm là một trọng tâm thảo luận.

Vậy hãy cùng xem Thành ủy Hà Nội đã kết luận ra sao về vụ Đồng Tâm để có thể có chút manh mối nào đó về lý do thực sự cho việc khởi tố. Dưới đây là kết luận của Bí thư Hà Nội Hoàng Trung Hải trong Hội nghị:

"Thành phố đã tập trung chỉ đạo và các quận huyện thị cũng đã có đánh giá, phân loại. Hiện nay chúng ta còn 200 VỤ VIỆC liên quan đến 164 XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN. Đây là một hạn chế nhưng cũng thấy qua kinh nghiệm vụ việc ở Đồng Tâm, nhận thức của cấp ủy đảng, chính quyền cũng khác. Chủ tịch thành phố cũng có chỉ đạo là các sở ban ngành không những đánh giá các vụ việc, mà còn đánh giá các NGUY CƠ TIỀM ẨN với thành phố chúng ta, với từng quận huyện thị một."

"Đợi đến chân rồi xong bảo là hóa ra việc này mình biết lâu rồi nhưng chưa giải quyết. 200 vụ việc nói trên, tới đây Thành ủy sẽ tiếp tục chỉ đạo. Phải ĐƯƠNG ĐẦU với nó bởi chúng ta biết là sớm muộn phải đương đầu với nó. Càng để lâu thì càng khó khăn hơn, VẤN ĐỀ CÀNG NGUY HIỂM HƠN."

Tóm lại, Hà Nội hiện nay trung bình cứ 4 xã/phường thì tiềm ẩn 1 Đồng Tâm* do chưa dứt điểm trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai. Thực trạng này đang được coi là một nguy cơ tiềm ẩn, và vấn đề đang ngày càng nguy hiểm hơn.

Liệu đây có phải là nguyên nhân thực sự khiến chính quyền vứt bỏ lời hứa của Chủ tịch Nguyễn Đức Chung để khởi tố dân làng cách đây hai năm, và cũng là lý do vì sao chính quyền nhất định phải xuống tay cách đây mười ngày?

Thông điệp này của chính quyền gửi đến những làng xã, địa phương liệu có tác dụng? Có khiến dân chúng bỏ cuộc, vì sợ mà chấp nhận giao đất không phản kháng?

Thời gian sẽ trả lời tất cả.

---

[*] Hà Nội hiện có 584 đơn vị hành chính cấp xã, phường, thị trấn.

* Bài vết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do

Cuối năm, tình cờ thấy cái tin thuộc loại “đến hẹn lại lên” nên cũng chẳng quan trọng gì, nhưng đọc mấy mới hàng tôi đã sặc cười.

Điểm gây cười thứ  nhất:  “Em kính đề nghị các anh chị báo cáo cho em các anh chị hối lộ như thế nào”

Xin trích ra đây cho quý vị: “Ông Trần Ngọc Liêm, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ vừa ký văn bản đề nghị UBND các tỉnh, thành phố, Tập đoàn kinh tế nhà nước, doanh nghiệp nhà nước thực hiện nghiêm Luật phòng, chống tham nhũng và quy định tặng quà và nhận quà tặng. Cụ thể là báo cáo những trường hợp tặng quà, nhận quà trái quy định và sử dụng trái phép tài sản công vì vụ lợi trước ngày 1-2-2020” (tức mùng 8 tết Nguyên đán).

Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị các đơn vị nêu trên không dùng ngân sách tổ chức đi thăm, chúc Tết, tặng quà đối với các lãnh đạo cơ quan, đơn vị các cấp; không sử dụng phương tiện, tài sản công vào các hoạt động cá nhân trong dịp Tết, các lễ hội.

Tôi xin bày tỏ lời khen ngợi với khả năng sử dụng ngôn ngữ của ông Trần Ngọc Liêm. Ông đã dùng từ vô cùng uyển chuyển và khéo léo trong một văn bản thuộc lĩnh vực nhạy cảm.

Tôi cá với quý vị, sau mùng 8 Tết Nguyên đán sẽ chẳng có bao nhiêu báo cáo được lập. Nếu có thì chỉ trong hai dạng: một là “thành công tốt đẹp”, cơ quan chúng ta tất cả liêm khiết trong sáng như trăng rằm. Dạng thứ hai, nếu cán bộ nào bị phát hiện thì chỉ là do trật đường dây, GATO, do bị “đánh”, kính thưa các đồng chí chưa bị lộ ạ!

Trong tiếng Việt, “đề nghị” là hành động đưa ra mong muốn với người khác, nhưng không có giá trị bắt buộc. Nếu bắt buộc thì phải dùng từ “yêu cầu”. Nếu yêu cầu thì ai không thực hiện sẽ phải có lý do chính đáng và chịu chế tài khi vi phạm. Đằng này, Thanh tra Chính phủ  chỉ nhỏ nhẹ “đề nghị” các anh không lạm tiêu công quỹ, không hối lộ, không nhận hối lộ. Các anh thích nghe thì nghe, không nghe chẳng sao, tôi chỉ có một ước ao, một khát khao thế thôi.

Việc yêu cầu chính những người có tiềm năng hối lộ, nhận hối lộ và lạm tiêu công quỹ phải lập báo cáo về việc làm của họ là điểm gây cười chính. Ông Liêm đang yêu cầu trẻ mẫu giáo thực hành bài học công dân hay sao?

Tôi cá với quý vị, sau mùng 8 Tết Nguyên đán sẽ chẳng có bao nhiêu báo cáo được lập. Nếu có thì chỉ trong hai dạng: một là “thành công tốt đẹp”, cơ quan chúng ta tất cả liêm khiết trong sáng như trăng rằm. Dạng thứ hai, nếu cán bộ nào bị phát hiện thì chỉ là do trật đường dây, GATO, do bị “đánh”, kính thưa các đồng chí chưa bị lộ ạ!

Điểm gây cười thứ hai: hiệu quả kiểm tra

Thanh tra Chính phủ dẫn ra 2.290 cuộc kiểm tra trong năm 2019, phát hiện gần 350 vụ, hơn 400 người vi phạm.  Thế nhưng chỉ 8 người nộp lại quà tặng cho đơn vị với giá trị hơn 100 triệu đồng.

Tính ra, chi phí cho ngót 2.300 cuộc kiểm tra quá đắt đỏ. Kết quả thì dĩ nhiên-như trò hề.

Gần 400 người vi phạm kia đi đâu, tại sao chưa ai nộp lại quà tặng hay hoàn lại cho công quỹ các khoản chi vượt hoặc sai chế độ, tiêu chuẩn? Hay sẽ không nộp? Vì sao họ không nộp? Có hình phạt nào cho những người đã nhận quà hay tiêu xài quá tay mà không nộp lại không? Phạm Luật chống tham nhũng thì cứ lôi luật ra xử, sao phải ra công văn nhắc nhở? Nguồn gốc của hối lộ và lạm tiêu công quỹ là gì? Có cơ chế nào để ngăn chặn việc này không?

À, dân thì ai chẳng biết nhưng ông Phó tổng Thanh tra Chính phủ không biết. Mọi chuyện minh bạch rõ ràng y như bầu trời Hà Nội mùa cao điểm bụi mịn.

Điểm gây cười thứ ba: phát hiện 10 người vi phạm trong minh bạch tài sản

Vẫn theo Thanh tra Chính phủ, năm 2018 có 46 người được xác minh tài sản, thu nhập để minh bạch. Phát hiện 10 người vi phạm, đã kỷ luật 8, đang xem xét kỷ luật 2 trường hợp.

Tôi lại lăn ra cười với cái “phát hiện” này. Kê khai tài sản là quy định bắt buộc đối với cán bộ từ phó trưởng phòng của Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh trở lên và tương đương. Cả nước Việt Nam, dạng này có hàng trăm ngàn người, và thôi chẳng đếm chi cho mệt, cứ căn theo số vụ tham nhũng đã mang ra xét xử cũng đủ thấy số vi phạm phải gấp vài trăm lần, chứ sao chỉ có 8 người được. Ông Phó tổng thanh tra Chính phủ muốn đùa hay gì?

Hình minh họa. Cựu Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Son bị xét xử vì tội nhận hối lộ trước tòa tại Hà Nội năm 2019 Courtesy of VCCI

Cách đây 14 năm, nguyên Tổng bí thư Nông Đức Mạnh khẳng định năm 2020 Việt Nam trở thành nước công nghiệp. Năm 2020 đến được 21 ngày rồi, chửa biết nước ta đã công nghiệp trong các nền khác chưa chứ nền công nghệ tham nhũng thì ta cho bọn 4.0 hít khói từ lâu lắm. Giờ này còn nghĩ tham nhũng là biếu tiền trong phong bì, xách quà lễ mễ đến nhà hay vác xe công đi ăn nhậu, đi du hí, đi lễ chùa… thì xin mời Thanh tra Chính phủ về lại đĩa bay cho chóng. Ông Nguyễn Bắc Son nhận 3 triệu đô la, chắc bên kia khiêng mấy valy đến nhà bảo, bác ơi cho em mượn cái máy đếm tiền em đếm cho cẩn thận kẻo mất lòng hai bên ạ?

Cơ mà, nói thế thôi, chẳng ai tin ông Trần Ngọc Liêm lại cà dốt hay ngây thơ đến thế.

Thế thì đường đường là cơ quan phụ trách việc kiểm tra nội bộ cao nhất của cả một thể chế, có vai trò như con gõ kiến suốt đời chỉ đi tìm bắt sâu đục thân cây, cớ sao ông vẫn trịnh trọng ký hẳn một cái công văn không bói ra được một gam hiệu quả nào, một ly răn đe nào vào những ngày nhà bao nhiêu việc thế này? Ông rảnh? Ông hài quá? Ông muốn gõ nhẹ một cái?

Hay thực ra ông đúng là người miền Bắc có lý luận, nên mới chọn những ngày đốt lò hừng hực để tận hiến nhân dân một trò giải trí cao tay nhằm chứng minh cho thiên hạ thấy có những cơ quan Nhà nước quan trọng nhưng thực chất đang vô dụng đến mức nào.

Còn quý vị nghĩ sao?

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do

Những người đóng góp tiền phúng viếng ông Lê Đình Kình ở Đồng Tâm, phản đối cáo buộc của Bộ Công an rằng đây là tiền đóng góp cho khủng bố.

Ngày 17/1/2020, Bà Nguyễn Thuý Hạnh, một người hoạt động ở Hà Nội thông báo rằng tài khoản ngân hàng của bà dùng để nhận tiền phúng viếng cụ Lê Đình Kình từ khắp nơi gởi về đã bị phong toả mà ngân hàng không đưa ra được nguyên do rõ ràng.

Bộ Công an Việt Nam cùng ngày hôm đó phát đi thông báo về vụ án “Giết người, tàng trữ, sử dụng, mua bán trái phép vũ khí quân dụng và Chống người thi hành công vụ xảy ra tại xã Đồng Tâm” rằng Cơ quan điều tra đang “điều tra, mở rộng vụ án, trong đó có hành vi tài trợ khủng bố”.

Do đó, Bộ này yêu cầu các tổ chức tín dụng phong toả tài khoản ngân hàng Vietcombank của bà Nguyễn Thuý Hạnh.

Ông Lê Đình Kình là người dân thiệt mạng trong vụ công an tấn công và xã Đồng Tâm, ngoại thành Hà Nội hôm 9/1. Vụ đụng độ đã khiến ít nhất 4 người thiệt mạng bao gồm 3 công an, 1 người dân khác bị thương. 22 người dân Đồng Tâm bị bắt giữ và truy tố về các tội giết người, chống người thi hành công vụ, sở  hữu và sử dụng vũ khí trái phép.

“Gán ghép việc phúng điếu với khủng bố là vu khống”

Ông Trịnh Bá Phương, người kêu gọi gởi tiền phúng viếng cho cụ Lê Đình Kình nói với RFA rằng sau hai ngày kêu gọi, đã có khoảng 700 người, mà đa số là người dân trong nước chuyển tiền cho bà Nguyễn Thuý Hạnh. Đến thời điểm bị phong toả, tổng số tiền có trong tài khoản là hơn 528 triệu đồng.

Cũng theo ông Phương, trong 37 trang in sao kê những người chuyển tiền vào tài khoản của bà Hạnh thì không có một lời nhắn nào có nội dung liên quan đến việc “tài trợ khủng bố” như lời Bộ Công an cáo buộc.

Hình minh họa. Bà Nguyễn Thúy Hạnh Courtesy of FB Huynh Ngoc Chenh

Bà Chiêu Anh Nguyễn, người đã chuyển số tiền là 10 trệu đồng vào tài khoản của bà Thuý Hạnh cho biết bà rất sốc khi bị Bộ Công an gán ghép vào hành vi “tài trợ khủng bố”:

“Mình gửi 10 triệu này một nửa là của mình, một nửa là của Nguyễn Đặng Minh Mẫn (cựu Tù nhân lương tâm) để phúng điếu cho cụ Kình. Mình ghi bằng văn bản rất rõ ràng trong mục gửi đi rồi.

Mình gửi tiền để phúng điếu để gia đình cụ có tiền sống qua ngày thôi chứ chưa từng có một ý nghĩ trong đầu là họ có thể dựng nên một câu chuyện liên quan đến khủng bố như vậy. Khi mình nghe mình cũng rất là sốc khi biết là số tiền họ nói số tiền đó đó mình gửi vào để làm chuyện khủng bố.”

Một người khác là ông Nguyễn Thắng cũng gởi tiền vào tài khoản trên khẳng định ông chỉ muốn chia sẻ mất mát với người dân Đồng Tâm sau biến cố chứ không liên quan gì đến vấn đề khủng cố:

“Cái này tôi gửi để thắp hương cụ Kình thôi, và một phần giúp đỡ cho người dân làng Đồng Tâm sau khi những người đàn ông, những người trụ cột trong gia đình bị bắt thì bây giờ họ gần như không có nguồn thu nhập nào nữa. Bây giờ, chắn cuộc sống của họ sẽ rất khó khăn.

“Đó là hành vi vi phạm pháp luật, nó chẳng theo 1 trình tự nào cả, nó vu khống, nó làm không đúng quy tắc. Cá nhân tôi cũng rất phản đối chuyện này.”

Làn sóng phản đối

Ngay sau khi thông tin Vietcombank khoá tài khoản nhận tiền phúng viếng cụ Lê Đình Kình xuất hiện trên mạng xã hội, một làn sóng kêu gọi tẩy chay ngân hàng này nhanh chóng lan truyền và được nhiều người hưởng ứng bằng cách rút hết tiền, đóng tài khoản, bỏ thẻ ATM…

Bà Chiêu Anh và ông Thắng đều cho biết sẽ ra ngân hàng để chất vấn về số tiền đã chuyển khoản thành công và có biên lai rõ ràng:

“Thực ra chuyện phong tỏa tài khoản thì Vietcombank cũng chỉ là thụ động thôi vì bên Bộ Công an đã đưa xuống công văn thì ngân hàng nào cũng sẽ phải làm thôi. Vấn đề ở đây là chính quyền thao túng những việc làm đó thì không thể chấp nhận được.

Mình sẽ ra Vietcombank để đưa cho họ coi cái lệnh chuyển tiền thành công. Theo công văn sao kê của chị Thúy Hạnh thì đã có tên mình tức là mình đã chuyển thành công số tiền 10 triệu và bên Vietcombank đã nhận và không tới tay được chị Hạnh cũng như là gia đình cụ Kình.

Mình sẽ ra tận nơi để hỏi là tại sao lại như vậy, nếu mình nhận được giải thích không thỏa đáng thì sẽ làm việc tiếp.”

Ông Thắng nói:

“Tôi sẽ liên hệ với ngân hàng xem khoản tiền này họ sẽ sử dụng, xử lí như thế nào rồi mới có những việc tiếp theo được. Thứ nhất là họ có trả lại tài khoản cho cô ạnh hay không, nếu họ không trả thì nguyên nhân chính thức họ đưa ra là gì. Nếu như họ không trả cho cô hạnh thì có trả về cho những người gởi tiền cho cô Hạnh hay không.”

Luật sư Hoàng Cao Sang từ Hà Nội nói với RFA rằng nếu Bộ Công an muốn đề nghị phong toả một tài khoản của cá nhân nào đó thì phải chứng minh được tài khoản này có vi phạm pháp luật và phải được thông báo bằng văn bản rõ ràng. Nếu không, chủ tài khoản có quyền khởi kiện ngân hàng để yêu cầu mở lại tài khoản:

“Bộ Công an muốn phong tỏa tài khoản thì Bộ Công an phải xác định là cái tài khoản này có vi phạm pháp luật hay vi phạm một điều nào đó, thì bộ công an phải có văn bản yêu cầu bên Vietcombank phong tỏa tài khoản đấy.

Bây giờ muốn công toả phải nói cụ thể và có căn cứ trên điều khoản nào dẫn đến việc phong tỏa tài khoản đấy chứ không thể nào nói chung chung được.

Không có lý do chính đáng thì chủ tài khoản có quyền khởi kiện Vietcombank để yêu cầu Vietcombank bỏ phong tỏa tài khoản để lấy số tiền người ta tặng phúng điếu cho ông cụ Kình.  Trừ khi cho đến khi nào Vietcombank chứng minh được bên Bộ Công an có văn bản in và văn bản đó phải hợp pháp, phải có căn cứ pháp luật chứ không thể nói vu vơ được.”

Bộ Công an muốn phong tỏa tài khoản thì Bộ Công an phải xác định là cái tài khoản này có vi phạm pháp luật hay vi phạm một điều nào đó, thì bộ công an phải có văn bản yêu cầu bên Vietcombank phong tỏa tài khoản đấy. - LS. Hoàng Cao Sang

Sau khi tài khoản ngân hàng với số tiền hơn 528 triệu đồng bị phong toả, một lời kêu gọi khác có tên “Chung tay giúp đỡ đồng bào Đồng Tâm” xuất hiện trên trang web Gofundme với mục đích “để những người sống sót còn có thể tiếp tục cuộc đấu tranh đòi quyền của mình, để thuê luật sư bảo vệ tính mạng những người đang bị giam cầm với các tội danh do công an dựng lên.

Mục tiêu đặt ra là 20.000 Mỹ kim. Tuy nhiên chỉ sau hai ngày, số tiền quyên góp được đã lên đến 30.000 Mỹ kim.

Ngày 20/1/2020, báo Quân đội nhân dân online có bài viết trong mục Chống diễn biến hòa bình kêu gọi "người dân cần hết sức tỉnh táo, cảnh giác với những lời kêu gọi tẩy chay ngân hàng, tuyệt đối không tham gia các hoạt động quyên góp, ủng hộ, có thể vô hình trung vi phạm pháp luật, tiếp tay cho tổ chức khủng bố", mặc dù Bộ Công an đã khởi tố vụ án và 20 bị can với các tội danh khác nhau nhưng không có tội danh khủng bố.